१३७. झाड

१.
पुस्तकाच्या पानातून
अचानक प्रकट होत
(मी प्रश्न विचारलेला नसतानाही)
तू म्हटलंस:
"जीवन समजून घ्यायचे आहे?
तर मग जरा नीटपणे झाड पहा."

असलं काही गूढ तत्त्वज्ञान सांगण्यासाठी
जगात प्रसिद्ध आहेस तू -
म्हणून  दुर्लक्ष केलं मी.

तशा सगळ्याच गोष्टी
मनाच्या तीरावर
पेलून न्यायच्या म्हटलं तर
जगणं  मुश्किल होतं
हा अनुभव गाठीशी ताजातवाना
म्हणून कदाचित सौम्य हसता आलं मला.

२.
पण तेव्हापासून नकळत
जाणीवेच्या - नेणीवेच्या
त्यांच्या अस्फुट तीरावर रेंगाळणा-या
जीवनाच्या
अगाध तृष्णेचा
झाड एक भाग बनले.

Tree in Lalbag, Bangaluru, Age: 200 Years only

       
इकडं तिकडं भटकून,
सुख-दु:खांचं ओझं पेलून,
प्रश्नचिन्हं, विरामचिन्हं  घेऊन मी परत येते
तेव्हा घराइतकीच
स्थिर असतात
आणि परत अचूक सापडतात
माझ्या अंगणातील झाडं.

कधी पानं टाकून संन्यस्त होतात;
कधी रंगाने
उधळत माखून जातात;
वा-याच्या तालावर
सर्वांगे नाचतात;
सा-यात असून
नसल्यासारखी असतात.

मला वाईट वाटायचं
झाडांना मनसोक्त
भटकता येत नाही याचं;
उन्हाच्या तापातून
झाड मायेच्या सावलीत
आणून ठेवता येत नाही याचं;
मूळ तोडून निघून जावं
अशी शक्यताच नसलेल्या
त्यांच्या स्थिर आयुष्याचं.

काहीही झालं,
तरी तिथंच राहायचं;
रोज भोवताली
तेच पाहायचं;
पाखरांच तेचं गाणं
सकाळ-संध्याकाळ ऐकायचं;
गर्दी असूनही
हरवून एकटचं राहायचं.

तशी सगळी झाडं
सारखीच भासतात मला;
कुठेही- कधीही- कशीही भेटली तरी-
अंतर्मनाशी जोडलं जाण्याची
एक जन्मजात देणगी
लाभली आहे त्यांना.

३.
हे सगळं
कधीतरी तुला सांगितलं.
तू ऐकून घेतोस
म्हणून सांगत जाते मी.
कधी तू ऐकलंच नाहीस तर
काय करेन मी
काही कल्पना नाही.

असो.
हे विषयांतर झालं.

तर नेहमीच्याच
प्रगल्भ समंजसपणाने
तू म्हटलंस:
"झाडांची कीव करू नकोस.
तो अधिकार तुझा नाही.
झाडं अशी आहेत '
कारण त्यांनी खुलेपणाने
स्वधर्माचा स्वीकार केला आहे."

बराच काळ
मौनात गेल्यावर
तू आणिक म्हटलंस:
"स्वयंनिर्णयाचा अधिकार पुन्हा मिळाला तरी
बहुसंख्य झाडं
हे असंच जगणं मागून घेतील
किंवा मिळवतील
याची खात्री आहे मला"

आकाश आणि माती
यांचा दुवा सांधताना
झाड सत्य पाहते;
क्षुद्र गोष्टींकडे
दुर्लक्ष करत वाढताना
झाड आत्ममग्न राहते;
अंग सैलावत
वा-याबरोबर मस्त झुलताना
झाड स्थिर राहते;
सारे गळून गेले
तरी त्यापल्याड
झाड जीवनाचा अर्थ पाहते.

देणारा आला
तर झाड घेते;
घेणारा आला
तर झाड देते;
कोणी नाही आलं
तरी झाड
खुशीत राहते.

बाकी सारे विश्व
कस्तुरीच्या शोधात
भटक भटक भटकते
तेव्हा झाड
मूळ रोवून
स्तब्ध साक्षी असते.

४.
शरीर, मन, बुद्धी, अहंकार,
वासना, स्वप्नं, आकांक्षा, लालसा,
सल, अपराध,  महत्त्वाकांक्षा, दौर्बल्य,
असमाधान, अस्वस्थता,
सुख, उत्कटता, आवेग
या फांद्यांचे
कुठेच न रुजणारे आयुष्य
आता अलगद
गूढ, तत्त्वज्ञ झाडांच्या
सलगीसाठी
राखून ठेवले आहे मी!!